“Биһиги улууспутугар туризм сайдарыгар Яна арыйбыт зоопарката төһүү күүс буолар. Кини биһиги улууска саамай эдэр урбаанньыт. Күүстээх санаата ыччаттарга холобур буоллун”, – диэтэ улуус баһылыга Никита Андреев.
1998 с. Мария, Алексей Даниловтар саха ыалын сиэринэн хотон туттан, ынах-сүөһү, куурусса, кролик ииттэн хаһаайыстыба тэриммиттэр. Билигин кинилэр тус хаһаайыстыбаларыгар 18 көрүҥ дьиэ кыылын иитэллэр.
Даниловтар кыра кыыстара Яна кыыллары олус сөбүлүүр, оҕо эрдэҕиттэн хаһаайыстыбаҕа сыстаҕас, дьиэ ис-тас үлэтигэр дьонун кытта тэҥҥэ сылдьар. Быйыл Бэрдьигэстээх улуустааҕы гимназиятын IX кылааһын ситиһиилээхтик бүтэрдэ.
Быйыл саас «Бизнес-стартап» диэн урбаанньыт буолуон баҕалаах оҕолорго Бэрдьигэстээх улуустааҕы гимназиятын выпускнига, кыһыл көмүс медалиһа, «Талакан» хампаанньалар бөлөхтөрүн салайааччыта, гимназия попечителэ Василий Николаев бирииһигэр аан маҥнайгытын улууска үөрэнээччилэр ортолоругар сонун күрэс ыытыллыбыта. Маннык куоҥкурус Горнай улууһун инфраструктуратын биир кэлимник сайыннарыыга, урбаан эйгэтин кэҥэтэр соруктаах тэриллибитэ.
Яна бу куоҥкурустан сиэттэрэн, бизнес эйгэтигэр бастакы хардыыларын оҥордо. Ол курдук, кини “Семейный контактный зоопарк (Mini-ZOO)” бырайыага олоххо киирэн, дьиэ кэргэн зоопаркатын арыйар баҕа санаата туолла.
Зоопаркаҕа Даниловтар бэйэлэрин кэтэх хаһаайыстыбаларыгар ииттэн турар дьиэтээҕи харамайдара бааллар. Кус, куурусса арааһынай боруодалара, козалар, “Шоколадный заяц” курдук кролик араас көрүҥэ, хаас, ньирэй, кулунчук. Экзотическай дьиэ харамайдарыттан хомяк, ежик, черепаха баар. Ону тэҥэ, “Кырачаан ымыы” оҕо уһуйаана сайыҥҥы кэмҥэ көрүүгэ попугай биэрбит. “Дьиэ кэргэн экономиката” диэн тыа хаһаайыстыбатын бырагырааматынан быйыл саас эбии сибиинньэ ылбыттар.
Яна Данилова:
– “Самозанятость” диэн саҥа нолуок көрүҥэр регистрацияланан, урбаанньыт быһыытынан үлэбин саҕалаатым. Горнай улууһун олохтоохторугар анаан контактнай дьиэ кэргэн зоопаркатын тэрийэн үлэлэтэр баҕа санаам, олоххо киирбититтэн олус үөрдүм уонна долгуйдум. Бу бырайыагым Бэрдьигэстээххэ тыа хаһаайыстыбатын дьоҕус көрүҥнэрин сайыннарыыга, чуолаан дьиэ харамайдарын иитиини киэҥ эйгэҕэ таһааран, сырдатар, билиһиннэрэр сыаллаах. Кэнники кэмҥэ оҕолор ийэ айылҕаларыттан тэйэ быһыытыйан, гаджет эйгэтигэр ылларан эрэллэр. Кинилэри айылҕаҕа, хамсыыр харамайга чугаһатар, тыа ыалын олоҕун-дьаһаҕын билиһиннэрэр соруктаах зоопаркабыт арылынна.
Түгэнинэн туһанан, күндү төрөппүттэрбэр, бииргэ төрөөбүттэрбэр, аймахтарбар, учууталларбар улахан махталбын тириэрдэбин. Инникитин даҕаны «Бизнес-стартап» күрэс саҥа саҕахтары арыйа үүнэ-үрдүү турдун, биһиги инники суолбутун хайынарбытыгар киэҥ аартыгы тэлэйдин, идэбитин таба тайанарбытыгар сирдьит буоллун.
Яна ийэтэ, Мария Данилова:
– 1998 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бастакы Президенэ Михаил Николаев тыа ыалын өйүүр бырагырааматынан түргэнник ситэр дьиэ кыылларын аҕалан түҥэппиттэрэ. Онно коза, хаас ылбыппыт. Ол кэнниттэн улам хаһаайыстыбабытын хаҥатан барбыппыт.
Урбаанньыт буолуон баҕалаах оҕолорго ыытыллыбыт “Бизнес-стартап” куоҥкуруска эссе суруйбута. Иккис түһүмэҕэр бэйэбит хаһаайыстыбабытыгар тирэҕирэн, дьиэ кыылларын кытта алтыһар зоопарка арыйар бизнес бырайыага үһүс миэстэ буолан, аны күһүн “Мой бизнес” диэн кууруска үөрэнэр сертификатынан наҕараадаламмыта. Горнай улууһугар аан бастакытын ыытыллыбыт краудфандинг бырайыак сессиятыгар бастыҥ бырайыактарга киирсэн, аукциоҥҥа 34 190 солк. үп киирбитэ. Онон ньирэй уонна тулаайах хаалбыт кулунчугу атыыласпыппыт.
Оҕобут ылсыбыт дьыалата тирэхтээх буоларыгар баҕарабыт. Дьиэ кэргэҥҥэ эбии дохуот буолан, киирбит үбү хаһаайыстыбабыт тутуутугар, көрүүтүгэр-истиитигэр угабыт. Онон кыылларбыт астарын бэйэлэрэ булуналлар диэххэ сөп.
Элбэх оҕолоох ийэ, Октябрина Яковлева:
– Бэрдьигэстээххэ контактнай зоопарк арыллыбыта олус үчүгэй. Бүгүн биһиги оҕолорбутун илдьэ дьиэ кэргэнинэн бары кэллибит. Арааһынай үчүгэй кыыллар бааллар. Оҕолорбут инники хаһан даҕаны көрбөтөх кыылларын көрөн үөрүү, соһуйуу бөҕө буоллулар.
Биһиги улууспутугар тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр эдэр оҕо урбаанньыт буолан, дьиэ кэргэн хаһаайыстыбатытыттан, баартан эбии дохуоту толкуйдаан, тобулбута хайҕаллаах. Онуоха, оҕо баҕа санаатын төрөппүттэрэ, бииргэ төрөөбүттэрэ өйөөбүттэрэ саҥа саҕалаан эрэр киһиэхэ улахан тирэх буолар.
Яна бырайыагын үгүс киһи сэргээн, элбэх киһини түмтэ. Кини көмөлөһүөн, өйүөн баҕалаах дьон элбэҕиттэн олус үөрдэ. Чугас дьонугар, аймахтарыгар, учууталларыгар, күүс-көмө буолбут дьоҥҥо барыларыгар тириэрдэр.
