Мэҥэ Хаҥаласка тыа хаһаайыстыбата үчүгэй туруктаах буоларыгар Хорообут биир сүрүн тирэх нэһилиэк быһыытынан олорон, үлэлээн-хамсаан кэллэ. Нэһилиэккэ үлэ үөһүн тутан иһэр сис хаһаайыстыбаларынан «Хорообут» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх уопсастыба буолар. Бастаан сопхуос отделениета, оттон сопхуос, кэлин, науканы кытары сибээстээх тыа хаһаайыстыбатын уопуттуур, оҥорон таһаарар хаһаайыстыбата оту оттооһуҥҥа, үүнээйини үүннэриигэ, сүөһүнү, сылгыны иитиигэ көрдөрүүлэрэ нэһилиэк уопсай көрдөрүүлэригэр быһаарыылаах суолталаахтарынан биллэллэр.
«Хорообут» хаһаайыстыба 21 үлэһиттээх. Сезоннааҕы үлэлэргэ аччаабыта 15 киһини дуогабардаһан үлэлэтэллэр.
Ынахтарын 6 ыанньыксыт ыыллар: ыстаарсайдара Мария Чугунова уонна үс Марыыналар ‒ Марина Васильева, Марина Степанова, Марина Птицына, Лариса Мордовская, Роман Шарин. Үүтү тутааччылара ‒ Дария Казакова. Ньирэйдэри Ульяна Скрябина, Михаил Егоров, Александр Егоров көрөллөр-истэллэр. Сүөһүнү манааһын, күөйүү-хаайыы үлэтигэр Павел Птицын уонна Айаал Баишев сылдьаллар.
Сылгыһыттара сылгыны көрүү-харайыы таһынан, субаннары сайынын хаһыс да сылын көрөллөр-истэллэр эбит. Итиниэхэ бэһиэлэр. Сылгы уонна субан үлэлэрин Петр Гоголев иилиир-саҕалыыр. Кинини кытта Владислав Чугунов, Дмитрий Романов, Григорий Филиппов уонна Филипп Андреев үлэлии сылдьаллар. Күһүнүн бэйэлэрэ үллэстэннэр биир эмэ киһини сылгы хомуурун, араарыытын үлэлэригэр эбии ылаллар. Салайар хаһаайыстыбаларын үлэтин-хамнаһын туһунан ити курдук дириэктэр Валерий Колосов уонна зоотехник Иванна Прибылых кэпсээтилэр.
Хорообут тутаах хаһаайыстыбата ынах сүөһүгэ да, сылгыга да племенной, ол эбэтэр, ыраас хааннаах боруодалары иитэр, Арассыыйаттан итиниэхэ туоһу суруктардаах хаһаайыстыба буоларын санатар сөп. Ынахтара симменталлар, сылгылара саха боруодата. Былааннарынан 408 сүөһүнү кыстатыахтаахтар. Үлэһиттэрин сүөһүлэрин ааҕан туран, хотоннорго барыта 520-чэ сүөһү кыстыахтаах. Билиҥҥи туругунан, 458 сүөһүлээхтэр. Сүөһүнү туттуу сэтинньигэ буолар. 145 ыанар ынахтаахтар. 159 ньирэйдээхтэриттэн быйылгы төрүөхтэрэ 116 ньирэй. 570-тан тахса сылгылаахтарыттан биэтэ 250. Төрүөх 180-тан тахса, ол эбэтэр, кулуннарын дьыалабыай тахсыыта 70 бырыһыаны аһарбыт. Субаннарын, ол иһигэр, 40-ча оҕуһу кыстатар былааннаахтар.
‒ Субаннарбытын барытын чугастааҕы Атах Бүтэй алаастан аҕалтаан хотоҥҥо киллэртээбиппит, ‒ диэн алтынньы бастакы дэкээдэтигэр Валерий Афанасьевич кэпсээтэ. ‒ 2017 сыллаахха алтынньы 10 күнүгэр үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыбыт саҥа комплекспытыгар билигин 120 ыанньык турар. Ыаһына, уута механизациялаах эрээри, өссө сайыннаран, үүт ситимин тартарар баҕалаахпыт. Эргэ ыанньык хотоммутугар 60 ынахтаахпыт. 90-тан тахса субаммыт ааркалыы хотоҥҥо уонна урукку гараас хотоҥҥо 135 сүөһү тураллар. Бэйэбит үлэһиттэрбит сүөһүлэрин эмиэ ылан кыстатабыт. Өссө биир саҥа комплексы, иккис уочараты, туттарар баҕалаахпыт эрээри, боппуруоһа билиҥҥитэ аһаҕас. Туруохтаах сиригэр быһа холуйан 1600 кубометр буору куттаран тэҥнээбиппит. Салгыы Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытары ити боппуруоска үлэлэһэ сылдьабыт.
«Хорообут» хаһаайыстыба быйыл эбии иҥэмтэлээх аһылыкка күүскэ ылсан, эбиэһи кытта виканы булкуйа ыстаран, сиилэстээһиҥҥэ бэлэмнэнэн, 550-ча туонна сиилэһи уган турар. Угуллубут маассатыттан 15-16 бырыһыаны көҕүрэтэн туран, 460-ча туонна ынах айаҕар барар сиилэстээхтэрин аһаннар кыра-кыралаан биэрэ сылдьар эбиттэр. Онон, кыстыкка иҥэмтэлээх аһылыгы аһатан киирэн эрэллэр. Отторун сөп буолары оттообуттара. Сыл устата 80-ча туонна комбикорм наадатын салайааччы этэр. Онон, сааска тиийэргэ кырата 50 туонна комбикормы уонна от баарын быһыытынан 40-ча туонна эбиэһи атыылаһар соруктаахтар. Сылгыларын сыл аайы аһатыыга киллэрэллэр.
Валерий Колосов уонна кини иннинэ хаһаайыстыбаны салайбыт, билигин нэһилиэк баһылыга Прокопий Плотников Хорообут нэһилиэгэр астааһын-үөллээһин тэрилтэтин тэрийэр баҕалаахтар. Ол гынан, анал федеральнай бырагыраама куонкурсун ааспатахтар. Өссө кыттарга бэлэмнэнэ сылдьаллар. Үүттэрин туттараллар. Сайын күҥҥэ үстүүтэ ыабыттар.
Күҥҥэ 1 туонна 3 сэнтиниэр иһинэн-таһынан үүтү ыыллар. Алтынньыга диэри биирдии ынахтан ыаһын мунньуллар кээмэйэ сыыйа үрдээһининэн 2 туонна 2 сэнтиниэргэ тахсыбытын Иванна Прибылых этэр. Племенной ынахтарга уонна биэлэргэ көрүллэр федеральнай субсидия кэлэрин кэтэһэллэр.
Тыа хаһаайыстыбатын наукатын кытары хаһаайыстыба үлэлэһиитэ үлэтин биир быстыспат чааһа. Дьокуускайдааҕы Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтун, «Сахаагроплем» судаарыстыбаннай бүддьүөт тэрилтэтин кытары үлэлэһэллэр. Бэйэлэрин осеменатордара Мария Васильева сүөһү туругун кэтээн көрүүгэ, зоотехнигы сэргэ, учуонайдары кытта быһаччы алтыһан үлэлиир үлэһиттэрэ.
‒ Барыта, бэйэбит ньирэйдэрбитин ааҕан туран, 123 ньирэйи көрөбүт-истэбит, ‒ диэн кэпсээтэ ньирэй көрөөччү Михаил Михайлович. ‒ Улуус чөмпүйүөн ньирэй көрөөччүтэ Ульяна Николаевна 23 ороһуну таһынан чааһынайдары эмиэ көрө сылдьар. Оту эрэ буолбакка, 0,7 аһылык эдиниисэтэ бурдугу, эриллибит үүтү, битэмииннээх састаабы туһанан бутугас оҥорон сиэтэбит. Александр Григорьевичтыын 50-нуу ньирэйи көрөбүт. Сарсыарда уонна киэһэ аһатабыт. Сарсыарда оту уонна кураанахтыы бурдугу, киэһэ хааһыны биэрэбит. Күҥҥэ иккитэ уулатабыт. Билиҥҥитэ ньирэйдэр туруктара үчүгэй. Ороһулар эмиэ. Мин отуттан тахса сыл ынах ыабытым. Сааһыран ньирэй көрүүтүгэр көспүтүм уонча сыл буолла. Сайылыктан алтынньы 1 күнүгэр кэлбиппит.
«Хорообут» ХЭУо сүөһүтүн, сылгытын ахсаана нэһилиэк сүөһүтүн, сылгытын уопсай ахсааныттан туспа тутуллан учуоттанар. Ол иһин, тэҥнэбилгэ, нэһилиэги ылан көрөр буоллахха, тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Күннэй Чугунова чуолкайдаабытынан, балаҕан ыйын 1 күнүнээҕи туругунан, Хорообут нэһилиэгэр 1142 сүөһү, ол иһигэр, 276 ыанар ынах, 939 сылгы, ол иһигэр, 438 биэ, 35 сибиинньэ, 610-тан тахса куурусса бааллара.
Нэһилиэккэ 5 бааһынай хаһаайыстыбалаахтар. Итинэн көрдөххө, хаһаайыстыба сүөһүтүн ахсаана нэһилиэк сүөһүтүн ахсаанын кыра аҥаарын, сылгытын ахсаанын улахан аҥаарын курдугар тэҥнээх. Отооһуҥҥа сүрүн көрдөрүүлэри эмиэ хаһаайыстыба биэрэр. Суола үрэххэ баар, саас халаан кэмигэр үрэх уутун хаайан халытан нүөлсүтэр шлюз-регулятордар ситимнэрэ «Хорообут» хаһаайыстыба сыл аайы отунан сөптөөхтүк хааччынарыгар көмөлөһөр систиэмэнэн буолар.
Источник: Министерство сельского хозяйства Республики Саха (Якутия)