Нэһилиэнньэни олохтоох, хаачыстыбалаах аһынан хааччыйыы – арҕааҥы дойдулар санкциялара олохпутугар өтөн киирбит кэмнэригэр саамай тыын суолталаах боппуруоһунан буолар. Ил Дархан 2018 сыл ахсынньы 11 күнүгэр таһаарбыт 232 №-дээх «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын кэскиллээх хайысхаларын туһунан» ыйааҕар 2024 сылга диэри биир чорботуллар сорук чопчу ыйыллар: нэһилиэнньэни бэйэ оҥорон таһаарбыт хаачыстыбалаах аһынан-үөлүнэн хааччыйыы таһымын үрдэтии. Биһиги үүтүнэн, этинэн, хортуоппуйунан уонна оҕуруот аһынан эрэ муҥурдаммаккабыт, олохтоох аһылык бородууксуйатын бары көрүҥүн оҥорон таһаарыыны элбэтиигэ үлэлиэхтээхпит. Улууспутугар тыа хаһаайыстыбатыгар астыыр-үөллүүр салаа кэлиҥҥи сылларга сайдан, оҥорон таһаарар бородууксуйаларын арааһа дэлэйэн иһэрэ кэрэхсэнэр. Ол туһунан «Үөһээ Бүлүү» ХЭО тэрилтэ салайаччыта Александр Саввиновтыын сэһэргэстибит:
— Биһиги тэрилтэбит кыһыннары-сайыннары тохтообокко бородууксуйаны оҥорон таһаарар. Биллэн турар, кыһыҥҥы өттүгэр оҥорон таһаарыы кээмэйэ арыый аччыыр. Ол эрэн, үүт астан 42 %-х сүөгэйи, кефири, суораты, йогурт 9 көрүҥүн, кыынньыбыт уонна уһуннук оргутуллубут арыыны оҥорон, нэһилиэнньэни, оскуолалары, оҕо уһуйааннарын толору хааччыйа олоробут. Маны таһынан отон, хаптаҕас барыанньалара, отон сироба нэһилиэнньэҕэ киэҥник атыыланар.
Билигин үүт туттарыыта күргүөмүнэн саҕаланнаҕына, атыыга быырпах хото тахсыаҕа. Ону тэҥэ арыы элбэхтик оҥоһуллуоҕа.
Быйыл эт сыаҕын арыйбыппыт. Бу күннэргэ олохтоох эттэн оҥоһуллубут кэтилиэттэр, фарштар атыыга тахсыахтара. Сибиинньэни бэйэбит ииппиппит. Үүт туттарааччы дьону кытта аҥар аҥарга дуогабардаспыппыт. Инникитин ыыһаммыт аһылыгы оҥорон таһаарар баҕалаахпыт. Бэйэбит тэрилтэбит иһинэн хаһаайыстыба тэринэн, ынахпыт этэ бэйэбититтэн буолара буоллар, дьоһун буолуо этэ. Ити өттүгэр “Сахаплемхолбоһук» тэрилтэни кытары үлэлэһэн, баҕа санаабытын олоххо киллэрэр былаан баар. Ол ылыллыбыт сүөһүлэри аныгылыы, сөптөөхтүк дьаһанан, анал бэтэринээрдээх, зоотехниктаах, исписэлиистэрдээх, астарын-үөллэрин, көрүүлэрин барытын сөптөөхтүк аттаран туруоран иитэр былааннаахпыт.
Үүт астан оҥорон таһаарыыга саҥа көрүҥнэри киллэриэхпит, былааммыт элбэх. Уһун болдьохтоох аһы оҥорон таһаарыыга үлэлэһиэхпит. Ол курдук, быйыл бэйэ сыырын оҥорон саҕалыыр былаан баар.
Оҕуруот аһыгар эмиэ холонуохпутун баҕарабыт. Кыһыннары-сайыннары күөх туманы, укробу, луугу, петрушканы, ону тэҥэ клубниканы үүннэрэн атыылыыр баҕалаахпыт. Барыта үбүлээһин боппуруоһугар кэлэн иҥнэр. Ол гынан баран, быыс-хайаҕас булан, араас бырагыраамаларга кыттан, бу салааны сайыннарар соруктаах үлэлии олоробут.
Бэйэбит тэрилтэбитигэр лаборатория арыйан үлэлэтиэхпит. Онно ас атыыга тахсыан иннинээҕи анаалыстары оҥоруох этибит. Анаалыс оҥорор өҥөнү улууска тэрийдэхпитинэ, табыгастаах буолуоҕа, — диэтэ.
Ити курдук астыыр-үөллүүр салааҕа үгүс көрүүлэрдээх эдэр салайааччы Александр Саввинов саҥа сүүрээни киллэрэн, «Үөһээ Бүлүү» ХЭО олохтоох, хаачыстыбалаах эттэн аһы-үөлү атыыга таһааран эрэрэ үөрдэр. Мантан салгыы бу тэрилтэ бэйэтэ оҥорбут сыырынан, оҕуруот уонна хопчуонай астарынан нэһилиэнньэни хааччыйыа диэн эрэнэбит.
