Республика бары нэһилиэктэригэр олорор сири-уоту тупсарыыга муниципальнай программалар хаһыс да сылын үлэлииллэр.

Хоһуун киһи биир мүнүүтэҕэ илиитэ иллэҥсийдэҕинэ, мэктиэтигэр киниэхэ салгына тиийбэт курдук буолар. Ол оннук дьоннортон биирдэстэринэн ИП Саргылаана Васильевна Неустроеваны хонуулар маҥнайгынан ааттыыллар. Кини ылсыспатах үлэтэ суоҕун кэриэтэ, ол курдук нэһилиэнньэҕэ оҥорор өҥөлөрө биир-икки буолбаттар. Элбэхтэн аҕыйаҕы аахтахха, септик дьаамаларын хаһаллар, минерализированнай полосаҕа үлэлииллэр, аһыы-аба ыарахан кэмнэригэр ритуальнай өҥөнөн тустаахтар кыһалҕаларын чэпчэтэллэр, о. д. а. Ис дьиҥэр предприниматель харчыны хайдах гынан бэйэҕэ тардыбыт киһи диэн санаата суох, кини дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалааҕы оҥорууну маҥнайгы уочаракка туруорар.

Билэбит, билигин урукку буолбатах – араас үлэлэри толорууга куоҥкурус биллэриллэр. Сорохтор үбүлээһинэ кыра диэн дьалты хаамаллар. Ол түмүгэр былааннаммыт үлэ тохтуур түгэннэрэ эмиэ бааллар. Оннук эрэ буолбатын диэн сүрэхтээх хоһуун дьон харыларын ньыппарынан, былчыҥнарын күүрдэн үлэ оргуйар үөһүгэр түһэллэр.

Бөһүөлэк олохтоохторо Советскай уулуссаҕа субуотаны-өрөбүлү аахсыбакка мөхсүнэр тротуар оҥорооччу Неустроевтары биэс тарбахтарыныы билэллэр, үлэ хаачыстыбалаах буоларыгар кыл да түгэнэ саарбахтаан ылбаттар. Программа чэрчитинэн бу үлэ былырыын саҕаламмыта, билигин ситэриллэ сылдьар. Инньэ гынан Саргылаана Васильевна кэргэнэ Иннокентий Васильевич уола Василийдыын, аймаҕа Иван Атласовтыын бэс ыйын ортотуттан 300 метр усталаах тротуар плитатын тэлгэтиини саҕалаабыттара. Үлэ толоруута бириинчик, «глаз алмаз» наада. Тоҕо диэтэххэ, оҕо-уруу, кырдьаҕас-кыаммат тэҥэ суох ууруллубут плитаттан иҥнэн травма да ылыан сөп. Онон ускуорас олус түргэнэ суох,  хаачыстыбата наада дииллэр үлэһиттэр.

Кинилэртэн ойо тутан инчэҕэй буору мэһийэр уоллуун кэпсэттим, онтум да иһэ истээх. Тоҕо диэ?

Кистэммэт, сорох эдэрдэр дьон элбэхтик аалыллар сиригэр «хара» диэн үлэни толорортан кыбыстар курдуктар. Кинилэр сыыһа өйдөбүл билиэнигэр сылдьаллар: эдэр киһи үрдүк үөрэхтээх, булгуччу «тос» курдук хамнастаах, престижнэй дуоһунастаах, хайаан да килэйбит-халайбыт фирма сотруднига буолуохтаах диэҥҥэ. Биллэн турар, биһиги кинилэри бүүс-бүтүннүүлэрин ВУЗ-ка үөрэнимэҥ, карьераҕа дьулуһумаҥ, сыччах хара үлэнэн киһи-хара буолуҥ диэбиэппит. Ол да буоллар, син-биир этиэхпитин наада – киһилии киһи буолуоххун баҕардаххына, хайа баҕарар ыарахан үлэлэри тумна хаамыма, олох уйгутун оробуочай идэлээхтэр оҥороллорун умнума диэн.

Оттон Иван Атласов маладьыас ыччат эбит. Кини Дьокуускайдааҕы тутуу техникумун 3 кууруһун устудьуона, сынньалаҥар бу тротуар оҥорсо сырыттаҕа. «Буор Сыһыыттан сылдьабын, үлэбитин түргэнник бүтэрэ сатыыбыт, аны сайыны былдьаһа сүөһүлэрбитигэр кыстыыр аһылыктарын бэлэмниэхтээхпит», – диэн кэпсээтэ кини. Тоҕо бэрдэй дии санаатым испэр. Кырдьыга, маннык олохтоох тыллары көрсүбүт эдэр киһигиттэн күннэтэ истибэккин, онон бэрт тыыппалаах ыччат тахсыыһы диир сөрү-сөп буолуоҕа.

Оттон биһиги маннык хоодуоттар өссө элбииллэригэр, нэһилиэк уопсай дьыалатыгар кыттааччылар эрээттэрэ хаҥыылларыгар, эдэрдэр аҕа көлүөнэттэн үлэ үөрүйэхтэрин иҥэринэллэригэр баҕа санаабыт бастыҥын этэбит.

Афанасий ИВАНОВ.  

Хаартыска «Муома нэһилиэгэ» МТ  архыыбыттан ылылынна.