Новости
Олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарарга үлэлэһиэххэ
28 ноября 2017

Сэтинньи 22 күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун аактабай саалатыгар улууска Предпринимательствоны өйүүр киин уонна «Үөһээ Бүлүү» хаһыата «Олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарыы» тиэмэтигэр төгүрүк остуол ыыттылар.

Төгүрүк остуолу Предпринимательствоны өйүүр киин сэбиэдиссэйэ Екатерина Николаева уонна «Үөһээ Бүлүү» хаһыат редактора Александр Тарасов иилээн-саҕалаан ыыттылар. Кэпсэтиигэ улуус предпринимателлэрэ кыттыстылар, ол курдук Дүллүкү нэһилиэгэр бэкээринэни үлэлэтэр Лия Семенова, «Берег» маҕаһыын хаһаайката Люция Спиридонова, «Утум» тэрилтэ директора Светлана Сортолова, пластиковай түннүктэри, тротуарнай билиитэлэри оҥорор эдэр предприниматель Василий Ченохов, «Ыраас уу» тэрилтэ салайааччыта Федот Филиппов, «Сандалы» бэкээринэ салайааччыта Раиса Степанова, «Мила» маҕаһыын, гостевой дьиэ хаһаайкалара Лена Михайлова, социальнай такси салайааччыта Ульяна Тюкянова. Ону кытта, Мэйик нэһилиэгэр бэкээринэ арыйыан баҕарар Валерий Шараборин анаан-минээн сүбэлэтээри, истээри кэлбитэ хайҕаллаах. Итиэннэ, улуус дьаһалтатын экономическай салаатын салайааччыта Анна Ефимова, Үөһээ Бүлүү бөһүөлэгин дьаһалтатын баһылыгын сүбэһитэ Георгий Степанов кытыннылар.

Предпринимательствоны өйүүр киин сэбиэдиссэйэ Екатерина Николаева улууска предпринимательство туругун туһунан билиһиннэриититтэн кэпсэтиибит саҕаланна. Кини улууска сүҥкэн кылааттарын киллэрсибит, элбэх үлэ миэстэтин таһаарбыт чаҕылхай предпринимателлэри бэлиэтээтэ. Итиэннэ, Предпринимательствоны өйүүр киин оҥорон таһаарааччыларга, араас өҥөлөрү оҥорор предпринимателлэргэ утары баран өйүүллэрин туһунан эттэ. Улууспутугар оҥорон таһаарыы күүскэ сайдыахтааҕын бэлиэтээн туран, холобурга эдэр предприниматель Василий Ченоховы эттэ. Кини пластиковай түннүктэри, тротуарнай билиитэлэри Үөһээ Бүлүүттэн ырааппакка миэстэтигэр оҥорон таһаарар, бу, биллэн турар, атыылаһааччыларга олус табыгастаах. Салгыы Василий маннык кэпсиир: «Тэрилтэбитигэр олохтоох уолаттар үлэлии сылдьаллар. Производствобыт сайыннары-кыһыннары үлэлии турар. Биһиги оҥорон таһаарбыт матырыйаалларбытын тутуу объектарыгар тутталлар. Бэйэбит да объемнай сакаастары ыла сатыыбыт. Холобура, «Үс Хоһуун» стадион тротуарнай билиитэлэрин, түннүктэрин биһиги тэрилтэбит оҥорон таһаарбыта. Уопсайынан, улууска 85% тутуу матырыйаала – биһиги производствобыт. Туох кыһалҕа баарый диир буоллахха, биир тротуарнай билиитэҕэ биир устуука пластиковай форма барар. Аҥардас бу формалары тиэйэргэ кэккэ ыарахаттары көрсөбүт».

«Утум» тэрилтэ директора Светлана Сортолова:

«2013 сыллаахха «Инвест» бырайыакка киирэммин профлииһи оҥорор станок атыылаһаммын үлэбин саҕалаабытым. Ону таһынан, тимири оҥоруунан дьарыгырабын, анал станоктаахпын. Ол эрэн, сакаас аҕыйактык киирэр, уопута суох буоламмын, художественнай өттүгэр ыарахаттары көрсөбүн. Бу таһынан маһы оҥорор станоктаахпын, маны сатаан үлэлэппэккэ сылдьабын.

Улууспутугар Манчаары оонньууларын көрсө «Алгыс» банкетнай сааланы арыйан үлэлэтэ олоробун. Повардары сылы мэлдьи үлэлэтэр сыалтан, олохтоох ас-үөл лааппытын арыйдыбыт. Манна олохтоох эттэн фарштары, араас полуфабрикаттары оҥорон атыыга таһаарабыт. Элбэх үлэ миэстэтин таһаарабыт, сайын ахсын устудьуоннары үлэлэтэбин.

Инникитин улууспут хаһыата предпринимателлэри, сүрүннээн таксистар үлэлэрин сырдатаргыт буоллар диэн баҕа санаалаахпын».

Анна Ефимова, улуус дьаһалтатын экономическай салаатын салайааччыта:

«Тыа сиригэр килиэп боппуруоһа сытыытык турар. Үгүс нэһилиэктэргэ предпринимателлэр килиэби буһаран таһаарыынан, атыылааһынынан дьарыгыраллар. Сорох нэһилиэктэр улуус кииниттэн килиэби тиэнэн олороллор. Өрүс уҥуор сытар нэһилиэктэр үгүс ыарахаттары көрсөллөр».

Салгыы тылы урбаанынан дьарыктаныан, Мэйик нэһилиэгэр бэкээринэ арынан үлэлэтиэн баҕалаах Валерий Шарабориҥҥа биэрдилэр, кини этэринэн, 12 эрэ килиэп формата батар саҥа оһохтоох эбит. Кини эбии оборудование атыылаһаары Мэйик дьаһалтатыттан өйөбүл көрдүүрүн туһунан эттэ, ол эрэн дьаһалта киниэхэ болҕомтотун уурбат эбит. Валерий Васильевич этиитин предпринимателлэр истэн бараннар, «Эн предприниматель буоллун да, бэйэҥ үлэлииргэ кыһаллыахтааххыҥ»,  — диэн эттилэр. Оттон килиэби оҥорон таһаарар уопуттаах предприниматель Раиса Степанова хайдах саҕалаан тэринэргэ сүбэ-ама биэриэх буолла.

Федот Филиппов, «Ыраас уу» тэрилтэ салайааччыта:

«Төрөөбүт сирбэр кэлэн чааһынай тэрилтэ тэринэн үлэлээн эрэбин. Биһиги от ыйын 23 күнүттэн үлэбитин саҕалаабыппыт. Атырдьах ыйын, балаҕан ыйын үлэлээн баран, тэрилтэбитигэр гаас ситимэ киирэ илигинэн сибээстээн, кэккэ кыһалҕалары көрсөн олоробут. Саҥа саҕалыырбар Дьокуускай куоракка баар Предпринимательствоны өйүүр фондаттан чэпчэтиилээх кредиты ылбытым. Инникитин да, улууспутугар баар предпринимательство киинин кытары күүскэ үлэлиир санаалаахпын, оборудованиеларбын улаатыннарарбар көмөлөһүөххүт диэн эрэнэбин».

Люция Спиридонова, «Берег» маҕаһыын хаһаайката:

«Биһиги маҕаһыыммытыгар «Үтүө санаа» пуолкатын арыйбыппыт. Манна кыаммат дьон кэлэн наадыйар бородууктатын буор-босхо ылан барыахтарын сөп. Аан бастаан көмө бородууктаны бэйэбит уурар этибит, оттон сорох атыылаһааччылар өйдөөн, көмөлөһөн, пуолканы толорон биэрэллэр. Биһиги да кэмиттэн кэмигэр дьон наадыйар бородууктатын уура сылдьабыт. Атыыһыттар испииһэктээбиттэринэн, «Үтүө санаа» пуолкатынан 160-ча киһи туһанна. Үгүс дьон махтанан бараллар. Социальнай харалта үлэһиттэрин кытары тэҥҥэ үлэлэһэбит».

Георгий Степанов, Үөһээ Бүлүү бөһүөлэгин дьаһалтатын баһылыгын сүбэһитэ:

«Саамай наадалаах боппуруоһу көтөхтүгүт дии саныыбын. Биһиги улууспутугар оҥорон таһаарыы үрдүк таһымҥа турар диир кыахпыт суох. 90-с сыллар саҥаларыгар оҥорон таһаарыы күүскэ сайдан турбута. Холобура, Бүлүү өрүстэн драгоценнай аҥардаах таастары, ол иһигэр агаты хостоон, туһаҕа таһааран культура управлениетын иһинэн тэрилтэ арынан үлэлэппиттэрэ.

Билиҥҥи туругунан, улууспутугар бытовой өҥөнү оҥоруу мөлтөх. Маннык курдук, телевизор, холодильник, чаһы өрөмүөнүн туһунан этиэхпин сөп. Биллэн турар, биирдиилээн дьарыгырар дьон элбэхтэр. Ол эрэн бу дьону биир сиргэ түмэн үлэлэтиэххэ баар этэ. Холобура, Ньурба куоратыгар «Иис-уус» тэрилтэ иистэнньэҥнэрэ тэллэххэ тиийэ тигэллэр. Биһиэхэ эмиэ итинник өҥөлөрү оҥорор киин баара буоллар диэн баҕарыллар. Атын улуустар уопуттарын кытары үллэстэн, билэн-көрөн, үөрэтэн инники үлэҕэ туһаныахха сөп».

Елена Михайлова, «Мила» маҕаһыын, гостевой дьиэ хаһаайката:

«Икки сыл устата 13 миэстэлээх гостевой дьиэбин тутан үлэҕэ киллэрэн олоробун. Бу биисинэһи барыыстаах диирим сатаммат, тоҕо диэтэр дьон кэлиитэ-барыыта аҕыйах, сороҕор элбэхтэр, сороҕор аҕыйахтар. Үксүн комадировкалаах дьон 1-2 хонукка кэлэн бараллар».

Раиса Степанова, «Сандалы» бэкээринэ салайааччыта:

«Биһиги 2011 сылтан килиэп астааһынынан дьарыгыран саҕалаабыппыт. Саҥа саҕалыырбар бурдук төлүүргэ ыарахаттары көрсүбүтүм. Быйыл саҥа бэкээринэ арыйан киирдибит, сотору кэминэн аспыт көрүҥүн элбэтиэхпит. Саҥа икки оһох атыылаһаммын үлэлэтэбин. Хаһыат предпринимателлэргэ анаан ый аайы биир балаһа аныыра буоллар диэн баҕарабын».

Ульяна Тюкянова, «Социальнай», «Пятерка» такси хаһаайката:

«Мин такси баазатын арыйан иккис сылбын үлэлэтэбин. «Социальнай» такси өҥөтүн сыаната 80 солк. Биллэн турар, конкуренция кытаанах. Атын баазалар эрийэн саанар да түгэннэрэ баар. Биһиги өҥөлөрбүтүнэн ордук аҕам саастаах дьон, элбэх оҕолоох ыаллар туһаналлар. Таксибар эдэр ыччаты үлэлэтэ сатыыбын, 80 солк. кинилэргэ киирэр харчы, мин % ылбаппын».

Лия Семенова, Дүллүкү нэһилиэгэр бэкээринэни үлэлэтэр:

«Эрдэ үлэлии турбут тэрилтэбит эстэн, кыһалҕаттан предприниматель буолбутум. Күннэтэ килиэп астыы олоробут, эбии бурдук аһын астыахпын уопутум суоҕа бэрт. Билиҥҥи кэмҥэ, үчүгэй үлэһиттэри булар олус ыарахан. Биһиги оһохпут эргэ буолан, бэкээринэбит иһэ ип-итии буолар, оннук итиини тулуйбаккалар үлэһиттэр уурайаллар. Бурдугу да кыайан киллэрбэт түгэннэрэ эмиэ баар».

Төгүрүк остуол кыттыылаахтара этиммиттэрин, бэйэлэрин үлэлэрин, кыһалҕаларын билиһиннэрбиттэрин кэннэ кэпсэтии буолла. Лена Михайлова санаатын үллэһиннэ:

«Кырдьык, улууспутугар бытовой өҥө мөлтөх. Дьаһалта өйөөн, туспа үлэлиир босхо сир көрөллөрө буоллар бэрт буолуо этэ. Тоҕо босхо диир буоллахха, кинилэр төһө да элбэҕи иистэммиттэрин иһин, аренда төлөбүрүн кыайан төлүө суохтара.

Биһиги улууспутугар водопровод хайаан да наада. Водопровод баара буоллар, элбэх киһи оҕуруот аһын үүннэриитинэн, атыытынан да дьарыгырыа этэ».

Маныаха Георгий Степанов кэлэр сылга сайыҥҥы водопровод киирэр туруктааҕын, баһылык Максим Силигиянов күүскэ ылсан үлэлэһэ сылдьарын туһунан иһитиннэрдэ. «Эн этиилэргин тиэрдиэм», — диэтэ.

Салгыы Светлана Сортолова санаатын эппитин үгүстэрэ сэргии иһиттилэр: «Кэпсэтиини истэ олорон, предпринимателлэр инникини отой көрбөт эбиппит диэн санааҕа кэллим. Инникитин өссө даҕаны оройуон таһымыгар тэнийэн, предпринимателлэри барыларын түмэн, идея, санаа атастаһыахха баар этэ. Олохтоох дьаһалталары кытары өссө чугастык үлэлэһиэххэйиҥ».

Кэпсэтиигэ олохтоох кадр туһунан сытыы боппуруос турда. Эдэр ыччат үлэлиэн баҕарбатын, государствоттан көрүллэр көмө харчыны, пособиены ыларга үөрэнэн хаалбыттарын туһунан элбэх киһи этиннэ.

Түмүккэ, редактор Александр Тарасов хаһыакка сурутуу туһунан билиһиннэрдэ уонна улуус предпринимателлэрин кытары ыкса сибээстээхтик үлэлииргэ ыҥырда.