Олох тургутуута элбэххэ үөрэтэр
Орто алаас — тула өттүттэн тыанан хаххаламмыт, Бөтүҥ нэһилиэгиттэн бэрт чугас турар киэҥ алаас. Күөлэ балыктаах, тулатыгар сир аһа даҕаны өлгөмнүк үүнэр буолан олорорго табыгастаах, онуоха суол-иис даҕаны үчүгэйэ элбэҕи эбэр. Оҕо аймах көҥүл көччүйэригэр харах дала ыларын тухары киэҥ дуол… Мантан ордук саха киҺитигэр туох наада буолуой? Өбүгэлэрбит саҕана бу сири кимнээх таба тайанан олорбуттарын билбэппин эрээри, Сойуус саҕана сопхуос столярнай сыаҕа манна үлэлиирэ. Үгүс урусхалламмыт тутуу, дьиэ-уот, күрүө-хаһаа ордуктара ол туоһута буолан билиҥҥэ диэри болоорон тураахтыыллар. Оттон алаас үөһэ өттүгэр, сис быарыгар онно дьүөрэтэ суох сырдык, улахан, аныгылыы тутуулар дьэндэйбиттэригэр киһи хараҕа хатанымыан сатаммат.
Бу сир билиҥҥи хаһаайынын Иннокентий Иннокентьевич Слепцов туһунан, бу санаатахха, урут оройуон хаһыатыгар ааҕан турардаах эбиппин. Бириэмэ төһө даҕаны ырааттар, уонча сыллааҕыта буоллар, талаҕынан араас оҥоһуктары өрөн таһаарар талааннаах эдэр ыал туһунан ыстатыйаны бэркэ сэргээн, сэҥээрэн аахпыт буоламмын билиҥҥэ диэри өйбөр умнуллубаттык хатаммыт эбит. Эһиги, ааҕааччылар даҕаны кини туһунан, бука, истибит буолуохтааххыт. Бу сайын Бөтуҥҥэ сылытыллар бассейн тутуллубутун туһунан сонун ватсаапка, сахалыы саайтарга киэҥник тарҕаммыта. Ол тутуу ааптарын кытта хаһыаппыт бүгүҥҥү нүөмэригэр сиһилии билсиэҕиҥ.
Бөрө Бөтүҥ олохтоох уола Иннокентий оҕо эрдэҕиттэн ууска, маска сыстыгас этим диэн кэпсиир. Талааным аҕам өттүбүнэн эһэбиттэн бэриллибит буолуон сөп. Кини Сатаҕай эҥэр балачча биллэр уус эбитэ үһү. Оттон удьуордааһын туһунан салгыыр буоллахха, түөрт оҕолоохпуттан улахан кыыһым уонна кыра уолум илиллэригэр талааннаах буолсуктар дуу диэн көрөбүн. Айа-тута, бэйэлэрэ баҕаран туран ону-маны оҥоро сатыыллар,- диэн кэпсээнтэн билсиһиибит саҕаланар. Биллэн туран, оҕо дьоҕура сайдарыгар төрөппүт сабыдыала, ыйыыта-кэрдиитэ, өйөбүлэ сүрдээх улахан оруолу ылар. Слепцовтар иккиэн даҕаны айар дьоҕурдаах кэргэнниилэр Иннокентий уруһуйдьут, маастар-ювелир, ыал ийэтэ худуоһунньук, иккиэн художественнай училище выпускниктара. Онон бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн, толорсон биэрэллэр.
Итинник билсэн кэпсэтэ-кэпсэтэ улахан да улахан тутуу таһыгар тиийэбит. Иннокентий бу 20х13 миэтэрэ иэннээх мастарыскыайын туттубута 3 сыла буолбут. Киирбиппит: дьылабыай мас, сабыс-саҥа араас аныгы станоктар бөҕө кэккэлээн тураллар, тутуу улахан Булерьян оһоҕунан сылытыллар эбит: Бу иннинэ маһынан дьарыктанар киһи туттар техниката, наадалаах тэрилэ барыта бэйэтигэр баар буолуохтаах диэн санаалаах этим. Инньэ гынан тыраахтар, массыына, пилорама барытын атыылаһан кирэдьиит бөҕөҕө киирбитим. Арай үлэлээн саҕалаан баран өйдөөбүтүм: уһанабын диэн туруммут киһи чопчу онон эрэ дьарыктаныахтаах эбит диэн түмүккэ кэллим. Ол аата мас бэлэмниир киһи биир, техниканан өҥө оҥорор киһи атын, уһанар киһи диэн туспа буолуохтаах. Биһиги буоллаҕына экономиялыыр сыалтан бары эйгэни барытын бэйэбит хаба сатааммыт сырабыт-сылбабыт барар, түмүккэр кэлэн улаханы кыайбытын көстүбэт. Холобура, мин үлэлиир бириэмэм үс гыммыттан биирин эрэ туһанабын, атына маспын бэлэмниирбэр, тиэйэрбэр барар. Ол оннугар бэлэм матырыйаалы атыылаһан уһаннахпына үлэм быдан тахсыылаах буолар эбит, матырыйаал бэлэмниирбэр ороскуотум биир оччо тахсар диэн аахтым. Оччотугар тыраахтардаах да киһи миэхэ өҥө оҥорон хамнастанар, мин бириэмэбин халтайга ыыппакка эмиэ барыһырабын. Соҕотох киһи барытын син биир саба туппат эбит. Биир киһи биир хайысхаҕа профессионал буолуохтаах, оччоҕо эрэ сайдыы тахсар, -диэн бу сыллар тухары ылбыт уопутун Иннокентий кэпсиир. Ол иһин тимир көлөлөрүн, пилораматын бүтүннүүтүн атыылаан, интернет көмөтүнэн Санкт Петербургтан аныгы станоктары сакаастаан ылбыт. Эдэр киһи чуолаан миэбэл оҥоруутунан дьарыктанар сыал-сорук туруоруммут, билигин матырыйаалын куурдар сир оҥостон түбүгүрэ сылдьар эбит. Төһө даҕаны маҕаһыыҥҥа миэбэл арааһа баарын үрдүнэн, бэйэ кээмэйинэн ыскаап, остуол, олоппос, орон оҥорторуон баҕалаах дьон олус элбэх. Аны оннук миэбэл хатыламмат буолан эмиэ бэйэтэ туспа интэриэһинэй буолар. Үлэлээн бардахпына сүрүн болҕомтону хаачыстыбаҕа уурар санаалаахпын. Өбүгэлэрбит оҥоһуктарын курдук үйэттэн үйэҕэ, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ хаалар гына үлэлииргэ дьулуһуом. Саҕалыы иликпин эрээри, сакаас билигин даҕаны элбэх, үлэтэ суох хаалыам диэн куттаммаппын. Кэргэним кырааскаҕа көмө буолуо диэн былааннанабыт, кэлин дьиэ кэргэн бизнеһигэр кубулуйуо этэ буоллаҕа,- диэн эдэр урбаанньыт саас-сааһынан кэпсиир.
Урбаан аата урбаан, түһүүлээх-тахсыылаах, үөрүүлээх-хомолтолоох түгэннэрэ үгүс буоллаҕа. Онуоха ыарахаттартан толлубат, тостубат кытаанах санаа киһи дагдайан тахсарыгар сүрүн тирэх буолар. Сорох бизнес уустук тыынын кыайан тулуйбакка туораан хаалар түгэннэрэ олоххо бааллар бөҕө буоллаҕа. Мин бүгүҥҥү геройбун даҕаны олох тургутуулара тумнубатахтара, уҥа-хаҥас быраҕаттаан, ууга-уокка да түһэрэн самнарыан оннугар элбэххэ үөрэппиттэрэ. Урбаанньыт быһыытынан 2009 сыллаахха регистрацияланан үлэлээн саҕалаабытым. Оҕо оонньуур балаһааккаларын, беседкалары оҥорор, балаҕаннары, ураһалары тутар этим. Үлэм тахсыылаах буолан үлэһиттэри наймыласпытым уонна өссө кэҥиир сыал туруорунан улахан кирэдьиит ылар буоллум. Уолаттарым бастаан бииргэ үлэлиибит диэн сүбүлэһэн баран иэспин төнүннэрэр кэмим тирээн кэлбитигэр баран хааллылар. Инньэ гынан оттоойкоҕо олордум, иэстэн иэскэ олоруу диэн тугун амсайан, куһаҕанын биллим. Кыра да дохуот аахсыбытын барыта кирэдьииккэ бара турар, онтон хайдах тахсар үүт-хайаҕас көстүбэтэ диэн сүрдээх буолар эбит. Аны эбиитин эбии диэбиккэ дылы, оннук олордохпутуна олорор дьиэбит биир күн олоччу умайан хаалла. Бу быһылаан санаабытын улаханнык саппаҕырдыбыта эрээри, умса түһэрбэтэҕэ. Бэйэ дьиэтэ-уота суох, элбэх кыра оҕолоох сылдьан дьон муннугун кэрийэн олорор, аны ол дьиэҕиттэн биир үтүө күн кэлэн таҕыс дииллэрэ хайдаҕын, тугун билэ түспүппүт, ол иһин сыл иһинэн хайаан даҕаны дьиэ туттан киириэхтээхпит диэн кытаанах санааны ылынан былырыын Саҥа дьылы бэйэбит бас билэр дьиэбитигэр көрсүбүппүт. Мин манан тугу этээри гынабыный? Киһи тулуйбат, кыайан ааспат тургутуутун олох син-биир ыыппат. Ханнык баҕарар ыарахан киһини өссө дьиппитэр, санаатын сааһылыыр, олоҕу атын хараҕынан көрөргө, дьону араарарга үөрэтэр эбит. Маннык түгэҥҥэ уонна аттыгар баар дьиэ кэргэниҥ өйөбүлэ улаханы быһаарар, кутааны күртээн биэрбэккэ, эн күүскэр эрэнэр, итэҕэйэр киһи баар буоллаҕына киһи ханнык даҕаны ыарахаттары туоруур диэни эт бэйэбинэн биллим. Билигин итини барытын ааһан, кирэдьииттэн арыый босхолонон, үлэни-хамнаһы саҕаттан, атын көрүүлээх саҕалаан эрэбин. Барыта табыллыа, дьыалам тахсыылаах буолуо диэн эрэнэбин. Иннокентий итинник, киһи үөйбэтэх өттүттэн кэпсээнин салҕаан, саҥата суох истэ эрэ олоробун. Ол иһин инники үлэбин олох атыннык былааннаан олоробун. Саҥа Үөрэхтэрин бүтэрэр устудьуоннары кытта дуогабар түһэрсэн манна аҕалан үлэлэтэр санаалаахпын. Базабар олорор усулуобуйаны барытын тэрийиэм: олорор уопсай дьиэ, оҕуруот, спортивнай саала, сауна, кыһыҥҥы бассейн баар буоллаҕына ама үлэлии кэлиэхтэрэ суоҕа дуо?,- диэн бэйэбиттэн хата хардары ыйытар.
Үөһэ Иннокентий урбаан эйгэтигэр бастакы хардыыларын талах өрүүттэн саҕалаабыта диэн мээнэҕэ этэн аһарбатаҕым. Инникитин бу сөбүлүүр дьарыгын эмиэ сөргүтэр санаалаах, Ива диэн бырайыагынан республика араас муннуктарыттан интэриэстээх дьону түмэн маастар-кылаас ыытыам диэн торумнанар. Мастарыскыайбын туттарбар ыксалынан үлэлээбит буоламмын, итэҕэс-быһаҕас ханна барыай? Ол иһин бырайыагы бастаан кумааҕыга түһэрэргэ үөрэнним, онно суоттуубун, былаанныыбын, көннөрүүлэри киллэрэбин. Аны урукку өттөгэр тугу эмит былааннаабыт буоллахпына ону олоххо киллэрэ охсоору наһаа өрүкүйэр, кыаҕым таһынан үлэни ылынан дэлби ноҕоруускаланар этим. Билигин ити өттүгэр эмиэ олох атын көрүүлэнним: туох эмит кыаллыбат буоллаҕына кэлэр сылга көһөрөн кэбиһэбин. Бүттэ. Киһи арыый чэпчэкитик, наҕыллык олоруохтаах диэн санааҕа кэллим. Иннокентийдыын бастакы кэпсэтиибит атын хайысхаланан, философскай, олох туһунан анаарыыга кубулуйан таҕыста. Киһи бэйэтэ олоххо тус уопутун, ылбыт үөрэҕин истэр, бэйэҕэ эмиэ туох эрэ түмүк оҥостор саҕа интэриэһинэй суох. Кинини кытта кэпсэтэ олороммун олус эдэр эрээри, лоп-бааччы ылыннарыылаах тылын, олоҕу көрүүтэ дириҥин, толкуйа киэҥин сөхтүм.
Иннокентий Иннокентьевич, олох тургутуута манан эйиэхэ түмүктэнэн саҥа ыраас саҕахтар эрэ арылынныннар, ылсыбыт дьыалан ыпсарыылаах буоллун. Күһүҥҥү силбик күн алаас саҕатыгар олорон ыраламмыт санаан барыта туоллун, эһиилгиттэн сөбүлээн олохсуйбут сирин үлэ күөстүү оргуйар киинэ буоллун.
Ыалдьыттаата Елена Александрова.