Улуу нуучча норуота «Хлеб – всему голова» диэн бэргэн этиитин орто дойдуга олорор хас биир киhи омугуттан тутулуга суох сурэ5ин нөнуө аhарынара чуолкай.
Арай бөрукутэ суох хартыынаны ойуулаан көруөххэ эрэ: ба5ар, биир кун килиэп сиэбэккэ син сылдьыаҥ, сарсыҥыттан са5алаан төhө да суөгэйгэ-арыыга сөтуөлээбитиҥ иhин курта5ын син-биир дыргыйар сыттаах минньигэс килиэби көрдуө5э. Куннээ5и супсулгэҥҥэ сылдьан ол килиэби ким астаан тубуккэ-садьыкка сылдьарын кырдьыга, ким да доло5ойугар тохтоппот. Ол иhин биир утуө кун мин туулээх холбукабар олохтоох бэкээринэ туhунан кэпсии туhэр санаа көтөн тустэ. Онуоха эбии Белай Гора5а оҥоhуллар килиэп сыаната удамырынан, илии-дууhа сылааhын иҥэриммит буолан минньигэhинэн бөhуөлэк дьонун, ыалдьыттарын мааныылаах махталларын ылыан ылар. «Дугдуруй да о5ус» диэбиттии тута ИП «Ефимов В.В.» «Дарья» диэн бородуукта атыылыыр ма5аhыынын бэкээринэтигэр тиийдим.
— Электрическэй оhохтор итиилэринэн илгийбит килиэп астыыр сиргэ пекарь С.Г. Никулина уєрэ-көтө көрустэ. Маҥнай утаа кини дьиҥэр, мин туох да геройдуу быhыыны оҥорбоппун, онон суруйар наадата суох диэн аккаастаабытын син тылбар киллэрдим. Саргылана Гаврильевна идэтинэн продуктовай табаардар товароведтара уөрэхтээх эбит. Ааспыт кэмнэргэ дирбиэннээх улэтинэн аатырбыт оройуон РТК-гар улэлээбит онтон Абыйга совхозка бэри-бэркэ улэлии сылдьан кырдьа5ас ийэлээх-а5атыгар чугаhаары Белай Гора5а көспут. Хоhуун киhи хайдах улэ көрдөспккө быар куустан олоруой. Биир кун хаhыакка ИП «Протопопова Е.Д.» бэкээринэтигэр пекарь миэстэтэ аhа5ас турар диэни аахпыт да тута онно тиийбит, хаhаайка-предприниматель кинини уруккуттан билэр буолан улэ5э ылбыт. То5о диэтэххэ, Саргылана Гаврильевна элбэх о5олоох дьиэ кэргэҥҥэ о5олору буөбэйдээн, ас бө5өну астаан улааппыт киhи буолла5а. Онуохa эбии ийэтэ киномеханик Татьяна Васильевна Суздалова тубугэ элбэ5иттэн кинини бэрэски, алаадьы, лэппиэскэ, соркуой о.д.а. астары буhарарга такайыы бө5өну такайда5а. Оччотоо5у «Кыталык» ма5аhыын предпринимателэ Евдокия Дмитриевна улэ5ин кыайа5ын, килиэбиҥ сатанар диэн нэдиэлэ эрэ ааhaатын кытта бирикээс таhааран улэ5э ылбыт. Ситинтэн са5алаан 2012 сылтан кун бугуҥҥэ диэри тиэстэ мэhийэн, формаларга кутан, оhохторго уган 400-450 устуука килиэби оҥорон дьону-сэргэни аhатан иhэр. Туох кистэлэй, ас-уөл минньийэригэр илии уон тарбахтара улахан оруоллаахтар. Атыннык эттэххэ киhи ис санаата, эмоциятын туруга, психологическай хамсааhына астыыр кэмҥэ илии нөҥуө энергиянан бэриллэр. Бу науканан эмиэ дакаастанан турар. Онон төhө учугэй санаалааххын да аhыҥ уон оччонон минньийэр, маны учугэй хаhаайкалар билэллэрэ чуолкай.
Саргылана Гаврильевна этэр: «Евдокия Дмитриевна5а улэ5э ылбытыгар уонна Розалия Индеева5а килиэп астыырга практиканы ааспыппар махталым улахан. Онтон салгыы ИП «Ефимов В.В.» тэрилтэ миигин эмиэ сылаас олбоххо олордон олус табыллан улэлиирбиттэн коллективпын – Ирина Серегеевна Ефимованы, опыттааах атыыhыт Татьяна Николаевна Петрованы, эдэр атыыhыт Александра Дьячковскайаны, тех улэhит Мотрена Дмитриевна Черемкинаны, кондитер Ольга Романовна Артемьеваны уонна көмөлөhөччубун туох да иhин уларытар-атастаhар санаам ончу суох. Ол курдук бары биир киhи курдук улэлиибит, эппиэтинэспит улаханын иhин туох эмэ кыайтарбат буолла5ына холбоон кыhал5аны тута суох гынабыт. Буччум толкуйбар, улэлиир миэстэ5эр, кини дьонугар табылынныҥ да олороргор да чэпчэки буолар. Кырдьыы кэлэн билиннэ5инэ эрэ бу улэбиттэн тохтуурум буолуо, ол курдук сєбулээтим».
«Дарья» ма5аhыыҥҥа киирдэххэ хайдах эрэ оҥой-соҥой кєрбут о5о сааhым тыа сирим ма5аhыынын санаан кэлэбин. Киин сиртэн чыҥха атын, ол дьонуҥ улэлэрин алгоритма да атын, психологиялара да араастаах. Хас атыылаhааччыны уєрэ-көтө,кэпсэтэ-ипсэтэ көрустэхтэринэ, санааларын то5о тэбэстэхтэринэ улэ кэнниттэн сылайан дьиэлэригэр да бараллара уустуктаныан сөп.Оттон маннаа5ы улэhиттэрбит биhигини бэркэ билэр буоланнар урууларын-аймахтарын курдук көрсөннөр суумка5а укпут килиэбиҥ эбии минньийэргэ дылы буолар. Таhаарыылаах улэлээх уонна иллээх коллектив уөhэ эппит курдук 450 килиэбинэн муҥурдаммат, хара килиэби кытта куҥҥэ 50 батону атыыга таhаарар. Оттон кондитерскай оҥоhуктар араастара элбэ5инэн куорататтан кыратык эрэ хаалар. Былырыыҥҥыттан оҥоhуллар хара килиэп ип-итии бэрэскилии атыыга сур тургэнник барар. Саргылаана Гаврильевна эппитинэн ыам ыйыттан са5алаан атын рецебинэн эбиликтээх хара килиэп буhарыллыахтаах. Рецепт ингридиеннарын билигин Ирина Ефимова уєрэтэрин таhынан хайы-сах хаhааммыт эбит. Туох бары сыаната куоталаспыттыы урдуур, оттон хаhан килиэп сыаната урдээн олоро туhуөхпутyгэр диэри соhуйуохпутуй диэбиппэр хоруйдаатылар: өтөрунэн уларыйыы суох, сыана бу кэмнэргэ маннык туруо5а диэн уєртулэр. Бурдук баар, саппаас элбэх. «Дарья» ма5аhыын биир утуө
угэhин ахтар наада. Тугуй диэ? Биллэрин курдук, сайын килиэпкэ наадыйыы улаатар, ол иhин ма5аhыын килиэп фасовкалыырга биир уєрэнээччи кыыс о5ону улэлэтэр, оттон эмиэ уөрэнээччи уолу рабочайдатар. Икки өттунэн барыстаах, хамнастара учугэй буолан миэстэ былдьаhык, билигин туөрт уөрэнээччи суруйттарбыт. Санаан да көрдөххө,ба5ар бу о5олортон кэлин бэкээринэ төhуу улэhит дьоно тахсыахтара. Хомойуох иhин, куорат сорох ыччата килиэп сыанатын билбэт, эгэ туох улэттэн сурун ас оҥоhулларын туhээн көрөн билиэ дуо. Кыhыылаах. Оттон биhиги о5олорбут барахсаттар билиҥҥиттэн улэ миэстэтин иhин, булаары буолан бэкээринэ5э уочаракка тураллара хайдах курдук учугэйий диэххэ наада.
… Килиэппит куннээх-туун өссө минньийдин, арааhа элбээн истин, оттон Саргылана Гаврильевна5а уонна улэhит коллективка олохтоохтор ааттарыттан сып-сырдык санаабыт көмус ута5ын ыытабыт.
Афанасий ИВАНОВ