Уолбут нэһилиэгэ тыа хаһаайыстыбатын сайыннарарга, хороҕор муостааҕы, сыспай сиэллээҕи иитэргэ сирэ-уота табыгастааҕынан биллэр. Ходуһалара элбэҕинэн, киэҥинэн-куоҥунан, сирэ-уота үчүгэйинэн, баайынан урут-уруккуттан аатырар. Нэһилиэк 158 гаа оттуур сирдээх. Онтон бүгүҥҥү күҥҥэ 110 гаа сиргэ отчуттар от бэлэмнииллэр.

Уолбут нэһилиэгэ тыа хаһаайыстыбатын сайыннарарга, хороҕор муостааҕы, сыспай сиэллээҕи иитэргэ сирэ-уота табыгастааҕынан биллэр. Ходуһалара элбэҕинэн, киэҥинэн-куоҥунан, сирэ-уота үчүгэйинэн, баайынан урут уруккуттан аатырар. Нэһилиэк 158 гаа оттуур сирдээх. Онтон бүгүҥҥү күҥҥэ 110 гаа сиргэ отчуттар от бэлэмнииллэр. 48 гаа сир туһаныллыбакка турар. Оттон мэччирэҥ сирэ – 1017 гаа. Уолбут окко быйылгы былаана 150 туонна. Манна түөрт тыраахтардаах түөрт механизированнай звено үлэлиир. Күөх быйаҥы сомсо отучча киһи оттуу сылдьар.

“Сено косят два Юрия”

Уолбут нэһилиэгин Киэҥ Күөл учаастагар оттуу сылдьар Юрий Федоров тыраахтарынан от охсо сылдьарын тохтотон, үлэ туһунан ыйытыластыбыт. Кини маннык кэпсиир:

– Сегодня мы косим сено на этом участке вблизи села. Заготавливаем сено для себя. Мы частники, то есть частное подсобное хозяйство. Работаем всего два человека – два Юрия. Мой напарник Юрий Попов. Мы планируем заготовить около сорока тонн сена. Этого на зиму хватает. Даже с запасом. Травостой плоховатый, урожая, можно сказать, почти нету. Помешала засуха. В начале лета стояла  очень жаркая без осадков погода. Поля засохли. Воды в этом году вообще мало. Даже наша речка От Үрэх засохла. У нас полностью механизированная бригада. Косим, убираем, стогуем трактором. Каждый год сено заготавливаем на этом участке. На поле вышли работать в середине июля. Уже поставили семь стогов.

Кэпсэтэр кэммитигэр Юрий Никонорович мээнэ турбат, тыраахтарын көрүнэр, “Беларуһун” радиаторыгар уу кутар, олус итийбит диир. Ону кытта тэҥҥэ от охсор тэрилин, быһахтарын сытыылыыр, курун көннөрөр. Кэпсэтэ да туран, иллэҥэ суох курдук. Салгыы маннык кэпсиир:

– В нашем хозйстве три дойных коровы, четыре уже больших телят и еще самых маленьких телят – три.. Наш план сенозаготовки, конечно же, входит в общий план наслега. Кроме этого, мы помогаем своим сельчанам. Когда просят, косим сено для них. Трактор свой частный. Бывают проблемы с запчастями, но выходим из положения. Работаем, стараемся, чтобы закончить сенокос пораньше.

Нэһилиэк киэн туттар күтүөтэ

Киэҥ Күөл сэлиэнньэтин биир тутаах киһитинэн Юрий Попов буолар. Кини Мэҥэ Хаҥалас Наахаратыттан төрүттээх. Уолбуттар биир баар суох киэн туттар күтүөттэрэ, туруу үлэһит уол, бэртээхэй механизатор.

Поповтар дьиэ кэргэн үс оҕолоохтор. Уолбукка көһөн кэлбиттэрэ түөрт сыл буолбут. Юрий Николаевич бэйэтэ олох-дьаһах хомунаалынай хонтуоратын үлэһитэ. Кини слесэринэн үлэлиир. Юрий Федоровтыын кыттыһан от оттуур, нэһилиэнньэҕэ уу таһар, сыбааркалыыр, техника өрөмүөннүүр. Биир сөбүлүүр дьарыгынан сылгы иитиитэ буолар. Сир ылан, былырыыҥҥыттан саҕалаан хортуоппуй олордон боруобалыыр. Тыйыс айылҕалаах хоту улууска хортуоппуй үүннэрэн, бастаан бэйэтин нэһилиэгин, онтон улуус киинин, атын да нэһилиэктэри хааччыйар баҕалаах.  Юрий Николаевич ол туһунан маннык кэпсиир:

– Мин хортуоска үүннэриитинэн иккис сылбын дьарыктанан эрэбин. 2019 сыл сайыныгар, олохтоохтор өйдүүллэрэ буолуо, сайын ортотугар, от ыйын 29 күнүгэр тоҥоруу буолан, олордубут хортуоппуйум барыта үлүйэн хаалта. Ол кэнниттэн үүнэ сатаан, күһүҥҥээҥҥэ диэри кыайан сиппэтэҕэ. Быйыл бэс ыйын ахсыс күнүгэр олордубутум. Үс гаа сиргэ түөрт туонна сиэмэни олортум. Быйыл халлаан үчүгэй курдук. Сирэ, буора эмиэ үчүгэй. Оттон сыл аайы сир оҥоһулуннаҕына тупсан иһиэхтээх. Былырыыҥҥытааҕар арыый чугас-чугас олортум. Уоҕурдуу эҥин куппатым. Бу билигин сибэккилээн эрэр. Балаҕан ыйыгар биллиэҕэ төһө үүнүүнү ыларым. Билигин күүтэбит уонна эрэнэбит эрэ.

Юрий Попов маны тэҥэ биир үөр сылгылаах. Нэһилиэк үрдүнэн биэс үөр сылгы мэччирэҥнии сылдьар. Сылгы уопсай ахсаана алта уонча буолбут. Быйыл син элбэх кулунчук төрөөбүт. Икки хонуктааҕыта биир кулунчук төрөөн үөрдүбүт. Холобур, Юрий сылгытын үөрүгэр уон биир биэлээх эбит.

Идэһэҕэ икки сибиинньэ

Улууска биллэр урбаанньыт Протопопов Алексей Уранович билигин Уолбут нэһилиэгэр олорор. Биэс-түөрт сыллааҕыта улуус кииниттэн көһөн тахсыбыттара. Кэргэнин Евдокия Дмитриевналыын Белай Гораҕа килиэп буһарыытынан дьарыктанар соҕотох урбаанньыттар этэ. Билигин кэргэнин төрөөбүт дойдутугар эмиэ килиэп астыыр, бородуукта атыылыыр дьоҕус маҕаһыыннаах. Икки сыллааҕыта саҥа дьиэ туттан киирбитэ. Оҕуруот олордор, сибиинньэ иитэр, сиэннэрин көрөр, хаһаайыстыбатын хаҥатар.

– Ыам ыйыгар икки сибиинньэ оҕотун ылан ииттибитим. Бу билигин, көрөргүт курдук, улааппыттар аҕай. Күһүн идэһэлиир былааннаахпын. Сибиинньэлэрим хотонноохтор, күүлэйдиир, аһыыр тиэргэннээхтэр. Кинилэргэ анаан ас астыыр, буһарар оһох оҥостубутум.

Оҕуруоппар хаппыыста, хортуоппуй, сүбүөкүлэ, моркуоп, укроп олордубуппут. Быйыл үүнүүтэ үчүгэй. Баанньык туттан эрэбин, дьиэм тиэргэнин тупсарабын. Сиэннэрим кэлэн дуоһуйа оонньууллар, сүүрэллэр-көтөллөр. Уолбукка олорорго наһаа үчүгэй, салгына ыраас, чуумпу, сибиэһэй ас, киһи дууһалыын сынньанар.

Дьэ, ити курдук, Уолбут нэһилиэгин үлэһит дьонун кытта кылгас түгэҥҥэ көрсөн, дуоһуйа кэпсэтэн, астынан аастыбыт. Тыа дьоно сайыҥҥы күнү былдьаһа үлэлии-хамныы сылдьаллар. Былаан, сорук элбэх. Ол туоларыгар ситиһиилэри, от былаанын кыайалларыгар, үчүгэй үүнүүнү, өлгөм үүтү, уйгуну-быйаҥы баҕарыаҕыҥ.

Автор Сергей Голиков

Источник: ЭСМИ «Ulus.media»