Улуус предпринимателлэрэ оҕолорго куонкурус тэрийдилэр. Саха сирин урбаанньытын күнэ балаҕан ыйын 25 күнүгэр бэлиэтэнэр, ол чэрчитинэн декада ыытыллан түмүктэннэ.

Улуус предпринимателлэрэ төрөөбүт дойдуларын социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар улахан кылааттаахтар, саҥаны-сонуну киллэрэр дьон. Кинилэр тэрийиилэринэн иккис сылларын М.А.Алексеев аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэй-интэринээт үөрэнээччилэригэр анаан өйтөн суруйууга, бырайыактары көмүскээһиҥҥэ тэрээһиннэри ыыттылар. Маннык тэрээһин сыала-соруга – эдэр көлүөнэҕэ предприниматель идэтин билиһиннэрии буолар.

Быйылгы тэрээһиҥҥэ оҕолор улуус урбаанньыттарын үлэлэрин-хамнастарын туһунан кэпсээтилэр уонна кылгас видеолары устан көмүскээтилэр. Манна оҕолор видео устан, идиэйэлэрин олоххо киллэрэн, предпринимателлэр хайҕабылларын ылыан ыллылар. Бу куонкурус түмүгүнэн, 11 «а» кылаас оҕолоро «Автомир» маҕаһыын туһунан киэҥник сырдатан, бастакы миэстэни ыллылар. Оттон 10 «а» кылаас үөрэнээччилэрэ «Три лимона» кафе үлэтин сырдатан, иккис миэстэҕэ тигистилэр. Саамай кырачаан кыттааччылар – ахсыс кылаас үөрэнээччилэрэ «Мааппа» маҕаһыын туһунан үлэлэринэн үһүс миэстэ ылан үөрдүлэр-көттүлэр. Маны таһынан «Мин киэн туттар урбаанньытым» тиэмэҕэ оҕолор өйтөн суруйууларын туттарбыттара, ол түмүгүнэн 1 миэстэ Оля Мандарова, 2 миэстэ Вероника Докторова уонна 3 миэстэ Саша Иванов ылбыттара. Кыайыылаахтарга бэртээхэй бириистэри, харчынан бириэмийэлэри туттардылар.

Салгыы предпринимателлэри кытары атах тэпсэн олорон кэпсэтии буолла. Оҕолор олус актыыбынайдык араас боппуруостары, тоҕо предприниматель буолбуттарыттан саҕалаан «Харчы эрэ киллэрээри үлэлиигит дуо?» диэн ыйытыктары кытары биэрдилэр. Хас биирдии ыйытыкка предпринимателлэр толору хоруйдаатылар. «Мила» маҕаһыын, гостевой дьиэ хаһаайката Лена Михайлова идэтин туһунан толору өйдөбүлү биэрдэ уонна хас биирдии ыалга ийэ предприниматель оруолун толорорун ыйда. Кини курдук идэлэригэр бэриниилээх, уопуттаах предпринимателлэр Люция Спиридонова уонна Марфа Еттянова оҕолорго сүбэ-ама биэрдилэр. Парикмахер Васитома Васильева кэрэ буолуу кистэлэҥин арыйда, ордук кыргыттар сэргээн иһиттилэр.

Аһаҕас кэпсэтии кэнниттэн предпринимателлэр оҥорон таһаарбыт табаардарын, минньигэс астарын о.д.а. көрдөрдүлэр, амсаттылар. Федот Филиппов ыраас уунан күндүлээтэ, «Сардаана» дьоҕус кондитерскай, Юрий Михайлов, Юлия Тумусова, Евдокия Байанаева, Сусанна Николаева минньигэс, тотоойу астарыттан амсаттылар. Онон, оҕолор айах тутан, ирэ-хоро сэһэргэһэн, элбэҕи билэн олус астыммыттарын биллэрдилэр.

Маннык курдук предпринимателлэр үлэлэрин таһынан араас уопсастыбаннай дьыалаларга кыттыһаллара хайҕаллаах, эбиитин оҕолорго куонкурус тэрийэллэрэ, кинилэргэ сылдьан билсэллэрэ, үлэлэрин сырдаталлара – үөрэнээччилэр идэлэрин талалларыгар төһүү күүс буолара саарбаҕа суох.

Салгыы миэстэлэспит оҕолор суруйууларын кытары билсиҥ:

Мин киэн туттар урбаанньытым

Мин Вероника Докторова диэммин, өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэй-интэринээт бэһис кылааһыгар үөрэнэбин. Манна Үөһээ Бүлүүгэ төрөөбүтүм, 5-с нүөмэрдээх “Кэнчээри” оҕо саадыгар сылдьыбытым, 4-с нүөмэрдээх оскуолаҕа алын сүһүөх кылаастарга үөрэммитим.

Мин бүгүҥҥү өйтөн суруйуубун Үөһээ Бүлүү улууһугар биир биллэр-көстөр үлэлээх урбаанньыт “Мааппа” маҕаһыын хаһаайката Марфа Васильевна Еттяноваҕа аныыбын. Бары билэрбит курдук “Мааппа” маҕаһыын биһиги улууска аһынан-таҥаһынан, тутуу матырыйаалынан кыһыннары-сайыннары тохтоло суох хааччыйар. Кини маҕаһыыныгар киирдэххэ оонньуур, үөрэх тээбиринэ, иһит-хомуос, сувенир, хаһаайыстыбаннай табаар, кырааска, миэтэрэлээх табаар, көмүс оҥоһук, атах таҥас, миэбэл арааһа барыта баар.

Марфа Васильевна иллээх дьиэ кэргэн ийэтэ, эбээтэ. Ол иһин үлэһиттэрин кытта өйдөһөн, сүбэлэһэн үлэлиир буолан кини атыыһыттара атыылаһааччыга ураты болҕомтолоохтор, туохха наадыйаргын тута ыйан, сүбэлээн биэрэллэр.

Мин сынньалаҥ кэммэр иис куруһуогар сылдьабын. Онон матырыйаал, оҕуруо, тирии таҥас, килиэй, араас тесьма, оһуор ылына тиийдэхпинэ, наадабын дөбөҥнүк булан атыылаһабын. Уонна кини маҕаһыыннара отделларынан тус-туспа араарыллыбыт буолан, дьон сылдьарыгар олус табыгастаах, уһун уочарат суох буолар. Урукку маҕаһыыннарын тупсаран, саҥардан, тупсаҕай көстүүлээх гына туттарар уонна бу тутуутугар олохтоох дьону үлэлэтэр.

Элбэх хайысханан үгүс үлэһити салайарыгар бэйэтэ массыынанан сылдьан, сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри түбүгүрэрин үгүстүк көрөбүн. Улууспут сайдарыгар Марфа Васильевна курдук урбаанньыттар өссө элбии турдуннар.

Вероника Докторова, М.А. Алексеев аатынан Үөьээ-БүЛүү 5-с кылааһын үөрэнээччитэ

* * *

Мин киэн туттар урбаанньытым – аҕам буолар. Аҕам Александр Александрович Иванов 1981 сыллаахха олунньу 5 күнүгэр элбэх оҕолоох Ивановтар дьиэ кэргэттэригэр бастакы оҕонон күн сирин көрбүтэ. Аҕам оҕо эрдэҕиттэн үлэҕэ сыстаҕас. Кыра сааһыттан араас тиэхиньикэни интэриэһиргээн, баһылаан улааппыт. Тиэхиникэ арааһын сатаан ыытар, билэр, хасыһан оҥорор. Аҕам үлэһит киһи буолан улаатарыгар сүрүн оруолу аҕата – мин эһэм Александр Васильевич ылар. Кини 1998 сыллардаахха урбаанньыт буолан улахан массыынанан ыраах айаҥҥа сылдьара. Эһэм аҕабын батыһыннара сылдьан элбэххэ үөрэппитэ, үлэҕэ такайбыта.

2003 сылтан аҕам бэйэтэ урбаанньыт буолан үлэтин саҥалаабыта. Улахан массыынанан Сахабыт сирин киэҥ суолларынан таһаҕас таһан, кэлиҥҥи сылларга Арассыыйа киин куораттарыгар тиийэ айаннаабыта. 2010 сыллаахтан Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр “Натали” ас-таҥас маҕаһыынын үлэлэтэр.

Мин аҕам олус мындыр өйдөөх, үлэһит, туруоруммут сыалын ситиһэр киһи. Аҕабын кытта бииргэ сылдьарбын олус сөбүлүүбүн, кини миигин элбэххэ үөрэтэр. Мин ийэбинэн эһэм, кини бииргэ төрөөбүт быраата эмиэ урбаанньыттар, Горнай улууһугар олороллор. Аҕам эбэтэ, эһэм ийэтэ, мин хос эбэм Ильина Мария Григорьевна-Хотун Маарыйа биллэр атыы-эргиэн үлэһитэ этэ. Онон мин дьиэ кэргэммэр урбаанньыт идэлээх киһи элбэх.

Улааттахпына аҕам курдук урбаанньыт буолан, бэйэ дьыалатын тэринэн үлэлиэхпин баҕарабын. Тутуу фирматын арыйан дьоҥҥо аныгы көстүүлээх улахан дьиэлэри тутуохпун баҕарабын.

Мин аҕабын күүскэ таптыыбын, холобур оҥостобун, убаастыыбын уонна киэн туттабын!

Саша Иванов, М.А. Алексеев аатынан Үөһээ Бүлүү 5-с “а” кылааһын үөрэнээччитэ.

* * *

Тутуу барар сиригэр олох сайдар дииллэрэ – кырдьык. Билигин тыа сиригэр дьон байылыаттык, саҥа дьиэҕэ олороругар предпринимателлэр көмөлөрө сүдү күүс буолар.

Мин киэн туттар урбаанньытым Үөһээ Бүлүүгэ биллэр С.С. Сортолова. Кини аныгы олох сиэринэн араас хайысхалаахтык үлэлииринэн уратылаах. Ааҕар-суоттуур салайааччы бастакы хайысхатынан тутуу маһын атыылыыра буолар. Иккис хайысхатынан кэрэ-бэлиэ күннэри бэлиэтээн тупсаҕай оҥоһуулаах, үчүгэйкээн көстүүлээх дьиэҕэ дьон-сэргэ дуоһуйа сынньанан бардын диэн “Алгыс” рестораны үлэлэтэр. Үһүс хайысхатынан дьиэ миэбэлин: остуол, дьыбаан, ыскаап, люстра арааһын аҕалан атыылыыр. Төрдүс хайысхата – сибиэһэй этинэн (ынах, сылгы, таба, тайах), ис, быар, балык арааһын атыылаан дьону хааччыйар.

Светлана Сортолова предприниматель быһыытынан элбэх ыалы иитэн-аһатан олорор диэтэхпинэ, сыыспатым буолуо. Киниэхэ элбэх ыал ийэтэ-аҕата үлэлээн, хамнас аахсан, дьоннорун иитэллэр.

Мин Светлана Светлановнанан киэн туттабын. Күүстээх санаалаах буолан элбэх дьону салайан үлэлэтэр. Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ эмиэ улахан көмөлөөх. Дьиэ туттарбытыгар ийэлээх аҕабын итэҕэйэн, дьиэбит маһын иэс биэрбитэ. Ол аата, кини дьону үчүгэй эрэ өттүнэн көрөр, ол иһин сайдар.

Светлана Светлановнаҕа өссө сайдан иһэригэр, хаһан да хомойботугар, ыалдьыбатыгар баҕарабын!

Оля Мандарова, М.А. Алексеев аатынан Үөьээ Бүлүү 8-с кылааһын үөрэнээччитэ

Балаһаны бэлэмнээтэ Мария ВАСИЛЬЕВА